Eigenschappen
De Radner leeskaart is geschikt voor het meten van:
- leesvisus: de kleinste lettergrootte, die nog net gelezen kan worden.
Deze is af te lezen in decimalen en in logaritmische eenheden.
- M-grootte
- benodigde vergroting op 25 cm
- maximale leessnelheid: de leessnelheid die niet beperkt wordt door lettergrootte
- critical print size: de kleinste lettergrootte die met maximale leessnelheid gelezen kan worden.
- logRAD-score*: de leesvisus gecorrigeerd voor het aantal leesfouten
- logMAR/logRAD-ratio*: ratio berustend op het feit dat verschillende ziektebeelden een verschillende invloed hebben op de afstandsvisus en leesvisus.
1. LogRAD
Radner introduceerde de nieuwe term “logRAD” voor de leesvisus.
LogRAD = log-Reading Acuity Determination = de lees-equivalent van logMAR (log-Minimal Angle of Resolution).
Bij het noteren komt zo meteen naar voren of de waarde een leesvisus of een afstandsvisus betreft.
2. LogRAD-score
De logRAD-score corrigeert de leesvisus voor het aantal leesfouten.
Dit vergemakkelijkt het vergelijken van opeenvolgende metingen. De reden om het aantal fouten mee te nemen, is dat iemand wel snel kan lezen maar daarmee ook meer fouten kan gaan maken.
Het fout lezen van langere woorden heeft meer invloed op de score dan het fout lezen van kleine woorden.
Ter berekening van de logRAD-score wordt het aantal lettergrepen van de foutgelezen woorden in de laatst gelezen zin opgeteld. Iedere lettergreep heeft een waarde van 0.005.
logRAD-score = totaal aantal foutgelezen lettergrepen x 0.005 + logRAD.
Het lijkt misschien moeilijk om het aantal foutgelezen lettergrepen bij te houden, maar in de praktijk blijkt dit erg makkelijk te zijn.
3. logMAR/logRAD-ratio
Verschillende ziektebeelden hebben verschillende invloed op de afstandsvisus en leesvisus. Dit is het principe van de logMAR/logRAD-ratio.
Het geeft de logRAD in percentage van de afstandsvisus in logMAR weer:
Bij een persoon met een visus van 1 is de ratio 92%, omdat lezen doorgaans iets moeilijker is dan het opnoemen van enkele optotypen op afstand.
De ratio is verminderd bij o.a. macula aandoeningen en amblyopie en toegenomen bij cataract.10-13
De ratio is sensitief gebleken om bijvoorbeeld binnen leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD) te differentiëren tussen beginnende en gevorderde LMD, of te differentiëren tussen verschillende soorten cataract.10-13
De logMAR/logRAD-ratio kan als ook als aanvullende informatie worden gebruikt voor de evaluatie van een behandeling.
4a. Lettergrootte
De lettergrootte varieert van – 0.2 tot 1.2 logRAD (komt overeen met een leesvisus van 1.60 tot 0.063 in decimalen) voor de standaard leesafstand van 40 cm.
4b. Lettergrootte per zin
De afname van de lettergrootte per opeenvolgende zin is volgens logaritmische schaal en daarmee uniform (met stappen van 0.1 logMAR, wat resulteert dat elke zin 1.26 kleiner is dan de voorgaande, en na 3 zinnen de lettergrootte gehalveerd is).
Deze logaritmische schaal maakt het omrekenen van de leesvisus op verschillende testafstanden mogelijk.
4c. Aflezen leesvisus
De leesvisus kan afgelezen worden in de logaritmische schaal logRAD (leesequivalent van logMAR) en decimalen.
De leesvisus voor een meetafstand van 25 en 40 cm staan vermeld naast de tekst. Indien een andere meetafstand is gebruikt kan deze gecorrigeerd worden door gebruik te maken van de tabel bijgevoegd in de gebruiksaanwijzing of door de meetlat onderaan iedere leeskaart.
5a. Lettertype
Het schreefloze lettertype Helvetica wordt toegepast in de Radner leeskaart.
De reden is de goede leesbaarheid. Er bestaat namelijk een klein, maar significant voordeel van de schreefloze t.o.v. de schreefletter in leesvisus, critical print size en leessnelheid voor personen met een lage visus. Voor personen met een normale visus is er geen tot een miniem verschil.14,15 Echter, indien de lettergrootte de critical print size bereikt, wordt de schreefloze letter beter gelezen in zowel de normale visus als low vision groepen.14
5b. Letter- en regelafstand
De letter- en regelafstand komen overeen met de gangbare stijl toegepast in kranten.
5c. Typografische schaal
De grootte, en daarmee ook de breedte en dikte van de letters worden allen volgens logaritmische schaal kleiner.
Dit is in contrast met de dagelijkse typografische praktijk waar kleinere letters in proportie breder en dikker worden gedrukt.
6a. Zinsopbouw
Iedere zin bestaat uit 3 regels, 14 woorden, 22 tot 24 lettergrepen en 82 tot 84 aanslagen.
Zie onderstaande tabel voor zinsopbouw (znw = zelfstandig naamwoord, ww = werkwoord,
† ofwel het 2e ofwel het 3e woord is een znw).
aantal aantal woord opmerking
aanslagen letter- 1e 2e 3e 4e 5e
grepen
regel 1 27-29 7-8 znw† znw† ≥ 2 woorden van 2
aantal lettergrepen 1 lettergrepen, waarvan
aantal letters 2 er 1 een znw mag zijn
regel 2 27-29 7-8 znw 2e woord wordt gevolgd
aantal lettergrepen 1 3 1 1 1 door een komma
aantal letters 2 10 en een bijzin
regel 3 27-29 7-9 znw ww ww
aantal lettergrepen 2 2 3 2
Gekozen is voor het voorkomen van een woord van 3 lettergrepen en een hoofdzin, gevolgd door een bijzin omdat beide veelvuldig voorkomen in de Nederlandse taal.
Iedere zin bestaat uit 3 regels. Het is belangrijk om tenminste 1 regel te hebben met tekst boven en onder zich om ook een eventuele invloed van het verticale crowding fenomeen te includeren.
Iedere regel is precies even lang, zodat iedere zin een rechthoek vormt.
6b. Inhoud
De 14 zinnen per leeskaart vormen geen continu verhaal of overeenkomstig thema en zijn dus onsamenhangend ten opzichte van elkaar.
6c. Woordenschat
De leesmoeilijkheid komt overeen met het niveau van ongeveer groep 5 in Nederland (7-8 jaar oud)(klas 3 van de lagere school in België).
6d. Dialect invloeden
Een neerlandicus verbonden aan de Faculteit der Letteren, Universiteit van Utrecht, heeft de grammatica van de Radner leeskaart zinnen gecontroleerd.
Bij de Radner leeskaart staat het voltooid deelwoord als voorlaatste woord in de zin, terwijl in bepaalde streken de voorkeur bestaat het voltooid deelwoord aan het eind van de zin te plaatsen.
6e. Leestekens
Ieder zin bevat een komma tussen de hoofd– en bijzin en eindigt met een punt.
7. Zinreeksen
De Radner leeskaart is opgebouwd uit 3 leeskaarten van ieder 14 zinnen. Er is gekozen voor 3 leeskaarten om het leereffect bij herhaalde metingen te minimaliseren.
De 14 zinnen per versie zijn geselecteerd uit een bestand van 24 zinnen.5 Er zijn twee zinnen die in alle drie de versies voorkomen en 7 zinnen die in twee versies voorkomen. De plaats van de zinnen in de verschillende versies is zodanig gekozen dat de kans dat een persoon dezelfde zin tegenkomt als de critical print size wordt genaderd zo klein mogelijk is.
8. Fysieke eigenschappen van de leeskaart
8a. Contrast
Het contrast van de kaart is hoog (> 85%).
Nb. Er is sprake van een hoog contrast indien deze hoger is dan de 80% als gedefinieerd door Michaelson*.
* Michaelson Contrast Ratio: een waarde tussen de 0 en 1, met 0 gedefinieerd als geen contrast en 1 als de het contrast tussen de letters en de achtergrond maximaal is.
8b. Oppervlak
De leeskaart is bedekt met een mat plastic oppervlak om weerkaatsing van licht te vermijden.
8c. Schoonmaken kaart
Gezien de leeskaarten zijn bedekt met plastic, zijn ze afwasbaar.